BIBLICA ET THEOLOGICA TNFS

TOM 1:
STANISŁAW JANKOWSKI
BIBLIJNE ŹRÓDŁA CHARYZMATU I SYSTEMU WYCHOWAWCZEGO ŚWIĘTEGO JANA BOSKO
WARSZAWA: TNFS 2016

Autor podejmuje fundamentalne zagadnienia systemu prewencyjnego ks. Bosko. Kwestia fundamentu prewencji w Biblii, obecności Boga i jego stałej opieki nad człowiekiem są paradygmatami asystencji salezjańskiej i pomaga lepiej ją zrozumieć. Metoda nauczania Jezusa według św. Marka niesie ze sobą temat salezjańskiej komunikacji, katechezy, przepowiadania i prostoty w podejściu do słuchacza, odbiorcy i wychowanka. Dobry Pasterz to ideał salezjanina i argument, którego nie mogło zabraknąć ze względu na salezjańskie zaangażowanie wychowawcze i duchowość salezjanów. Młodzież widziana przez pryzmat Nowego Testamentu pozwala głębiej pochylić się i lepiej zrozumieć, kim i jacy są uprzywilejowani odbiorcy ks. Bosko i salezjanów. Zaprasza do zerwania z rutyną w rozumieniu duszpasterstwa i wychowania.

Rozważania na temat biblijnych podstaw systemu prewencyjnego ks. Bosko, jego triady pedagogicznej, przywołanie pedagogii nowotestamentalnej i skonfrontowanie jej z myślą grecką przypominają, że system prewencyjny jako taki nie został wymyślony przez ks. Bosko, ale należy do całej ludzkości. Z drugiej strony pozwala widzieć system wychowawczy ks. Bosko nie jako swoistą efemerydę, ale jako mocno związany z trudem wychowywania człowieka, z którym zmierzyć musieli się ludzie różnych epok i kultur.

Autor – znakomity biblista, który od wielu lat jest cenionym wychowawcą młodych salezjanów i kleryków diecezjalnych oraz wykładowcą w kilku seminariach duchownych i na wydziale teologicznym w Toruniu – poprzez tę książkę składa nam jeszcze jeden cenny dar. Dokumenty formacyjne zgromadzenia salezjańskiego nakładają – zwłaszcza na wykładowców salezjańskich – obowiązek dowartościowania wymiaru salezjańskiego w realizowanych przez nich wykładach. Siłą rzeczy wielu z nich pyta: jak to robić? Przecież filozofia, teologia, prawo nie są salezjańskie. Książka ks. Jankowskiego jest cenną podpowiedzią w tym względzie.

TOM 2:
ZBIGNIEW CONDER
CUDOWNE UWOLNIENIE Z WIĘZIENIA WEDŁUG DZIEJÓW APOSTOLSKICH W KONTEKŚCIE STAROTESTAMENTALNEJ TRADYCJI BIBLIJNEJ
WARSZAWA: TNFS 2016

Publikacja stawia sobie za cel całościowe opracowanie paralelnego wykorzystania motywów i treści starotestamentalnych w Dziejach Apostolskich. Została przeto poświęcona poszukiwaniom odpowiedzi na pytanie: w jaki sposób Stary Testament wpłynął na Łukasza, który pisząc swe dzieło odnosił się do niego? Skoro Pismo Święte jako «słowo Boga w języku ludzkim» zostało napisane we wszystkich swoich częściach i we wszystkich swych źródłach przez ludzkich autorów, to jego właściwe zrozumienie nie tylko dopuszcza, ale domaga się wykorzystania tej metody”. W punkcie wyjścia leży więc źródłowa analiza tekstów biblijnych. Celem metody, a zarazem pracy, jest historyczno-krytyczne określenie genezy utworu, gatunku literackiego i zamysłu hagiografa, z uwzględnieniem możliwych tradycji teologicznych i środowiska życiowego. Diachroniczna i synchroniczna analiza dynamiki tekstu powinna umożliwić właściwe zrozumienie myśli zbawczej i jej aktualizację. W pracy odwołano się do kategorii myślenia biblijnego R. Brandstaettera, aby wskazać na profetyczny wymiar opisów o uwolnieniu z więzienia w czasach Kościoła.
Rozprawa rozpoczyna się od analizy najstarszego z badanych tekstów i systematycznie przechodzi do młodszych tekstów biblijnych. W pierwszym rozdziale dokonano analizy końcowych rozdziałów Księgi Rodzaju, zawierających relację o uwięzieniu i uwolnieniu Józefa syna Jakuba w Egipcie. W drugim rozdziale poddano analizie biblijne tradycje prorockie i apokaliptyczne Księgi Daniela. Odmienny gatunek literacki przekazu sugeruje istnienie innej myśli autora biblijnego, osadzonego w realiach zwiastujących koniec Starego i początek Nowego Przymierza. Rozdziały trzeci i czwarty poświęcono Dziejom Apostolskim. Trzeci rozdział dotyczy tekstów osadzonych w realiach apostolskiej Jerozolimy, czwarty natomiast przedstawia relację z odmiennej kulturowo gminy gentiles w europejskiej Filippi.

TOM 3:
DARIUSZ SZTUK, ZBIGNIEW GROCHOWSKI, JANUSZ KRĘCIDŁO (EDITORS)
SOURCES, METHODS AND CHALLENGES. BIBLICAL STUDIES 25 YEARS AFTER PONTIFICAL BIBLICAL COMMISSION’S DOCUMENT “THE INTERPREATION OF THE BIBLE IN THE CHURCH”
WARSZAWA: TNFS – INB UKSW 2018

Announced exactly 25 years ago, the document of the Pontifical Biblical Commission entitled “Interpretation of the Bible in the Church” was in line with papal encyclicals promulgated from 1893 (Providentissimus Deus) to 1943 (Divino afflante Spiritu). Raising the issue of methods and approaches adopted in the interpretation of the Bible, it proved to be a milestone on the path towards profound, scientific analysis of the Holy Scriptures. Biblical studies constitute the soul of theology and they should serve the Christian people in a better understanding of the word of God present in inspired texts as well as in adapting their lives to the requirement’s imposed by it. It seems, that in the multitude of methods and approaches that have been used in the interpretation of the Bible throughout the centuries, one can still perceive the ever-present need and desire to delve deeper into God’s revelation and the truth about man himself. From this perspective, it can be concluded that through the document of the Pontifical Biblical Commission, interpretation of the Holy Bible found a new incentive for further development. The International Scientific Conference marking the 25th anniversary of publishing the PBC’s document and attended by scientists from research centres in Poland and abroad, was organized by the Institute of Biblical Studies of the Cardinal Stefan Wyszyński University in Warsaw with the view of substantiating and reflecting on this opinion. During three scientific sessions, speakers referred to the status quo of the PBC’s document itself, addressed the issue of methods and interpretative approaches, as well as pointed to the challenges associated with the exegesis of the inspired texts of the Holy Bible. The present publication constitutes the outcome of the above-mentioned conference held on April 18, 2018, whose main framework reflects the tripartite thematic division while the articles are reworked versions of individual speakers’ speeches.

TOM 4:
TOMASZ BORKOWSKI
JEZUS JAKO MISTRZ (ἐΠΙΣΤΆΤΗΣ) W EWANGELII WEDŁUG ŚW. ŁUKASZA
WARSZAWA: TNFS 2018

Celem rozprawy jest ukazanie Jezusa jako „Mistrza” (epistatēs) w Ewangelii według św. Łukasza. Autor dokonał w niej analizy tekstów biblijnych (Łk 5,1-11; 8,22-25; 8,40-56; 9,28-36; 9,46-50; 17,11-19), w których występuje ten tytuł.

Ks. Borkowski stawia pytanie o przyczynę, dla której Ewangelista stosuje tytuł epistatēs, gdyż brakuje go u pozostałych synoptyków. Porusza też kwestię poznania zamiaru i ukrytych intencji autora. Podejmuje też refleksję nad tym, co wynika z zastosowania tego terminu przez Łukasza, w kontekście teologii jego Ewangelii. Na koniec Autor udziela odpowiedzi na pytanie o wzajemne związki między badanymi tekstami i stwierdza, że „Termin epistatēs w LXX i literaturze klasycznej – jak to było przedstawione we wstępie – był używany do określania osób wykonujących konkretną funkcję społeczną lub pracujących w określonym zawodzie. Łukasz jednak odchodzi od dotychczasowego rozumienia tego terminu i nadaje mu nowy sens. Jezus jako epistatēs jest Wybranym Synem Bożym (por. 9,35), a także „prorokiem potężnym w czynie i słowie” (Łk 24,19). Posiada władzę nad żywiołami, naturą, chorobami, a przede wszystkim jest Panem życia i śmierci. Nie jest więc tylko przewodnikiem dla swoich uczniów, ale niedoścignionym wzorem, jest dla nich epistatēs, gdyż w przyszłości Apostołowie i ich następcy będą dokonywać takich samych cudów, jakie czynił Mistrz (por. J 14,12)”.

TOM 5:
DARIUSZ SZTUK
POMIĘDZY MNEMOHISTORIĄ I APOKALIPTYKĄ. PAWŁOWY OBRAZ KONDYCJI „WYJŚCIA” W RZ 8,18-25. STUDIUM EGZEGETYCZNO-TEOLOGICZNE
WARSZAWA: TNFS – INB UKSW 2019

Jednym z wniosków pojawiających się jako konkluzja dociekań nad VIII rozdziałem Listu do Rzymian jest dostrzeżenie w toku argumentacji świętego Pawła tradycji exodusu. Niezależnie od tego, w wielu pracach egzegetów prowadzących badania nad listami Apostoła pogan od końca XIX wieku zaczęto sięgać do apokaliptyki i wnioskować jej inspiracyjny wpływ na myśl wyrażoną przez świętego Pawła w jego listach. Pewnym zwornikiem obydwu kontekstów zdają się być tematy cierpienia i nadziei, które to pojawiają się w Rz 8.

W kontekście tego rozdziału Listu do Rzymian Apostoł przedstawia swoisty obraz kondycji człowieka i stworzenia posługując się własnym, przepracowanym w kontekście swoich doświadczeń życiowych i – przede wszystkim – w świetle śmierci i zmartwychwstania Chrystusa ujęciem historii exodusu, które – sięgając do hipotez J. Assmanna i R. Hendela – autor książki nazwał „mnemohistorycznym”. Jednocześnie, mając na względzie również język, a raczej występujące w Liście do Rzymian popularne idee apokaliptyczne, które wybiegają ku eschatologicznemu zbawieniu i mają za zadanie krzepić nadzieję i być natchnieniem codziennego „postępowania według Ducha”, D. Sztuk postawił tezę o apokaliptycznej oprawie medialnej.

Właśnie apokaliptyka jako będąca w czasach przełomu wieków w modzie metoda prezentacji zarówno przesłania wydarzeń dawnych, jak i imperatywów płynących z prawdy o pojednaniu z Bogiem, posłużyła Apostołowi narodów jako środek w dotarciu do umysłów adresatów z „prawdą ewangelii”.

TOM 6:
MATEUSZ KRAWCZYK
HIPOTEZA ZALEŻNOŚCI HIPERTEKSTUALNEJ LISTU DO RZYMIAN OD KSIĘGI MĄDROŚCI

Prezentowana monografia autorstwa Mateusza Krawczyka stanowi novum w polskiej biblistyce. Również w środowisku międzynarodowym może zostać przyjęta z dużym uznaniem, ze względu na niewielką ilość tego typu opracowań. Autor korzysta w książce z dorobku wybitnych zagranicznych i polskich literaturoznawców zajmujących się zagadnieniami intertekstualnymi. Tworzy jednak własny teologiczny model intertekstualnej interpretacji wraz z osobą Chrystusa-Słowa jako „interpretanta”. Wykazuje zależność drugiego rozdziału Listu do Rzymian od Księgi Mądrości. W tym przypadku hipoteza zależności brzmi na końcu jak teza.

Autor otwiera przed biblistami kolejne ścieżki badań dotyczące następnych rozdziałów Listu do Rzymian. W ten sposób można by ustalić zakres analizowanej zależności. List do Rzymian jawi się jako hipertekst nawiązujący do teologicznego materiału z hypotekstu, czyli z Księgi Mądrości. W ten sposób Autor doprowadza Aleksandryjskie pismo do interpretacyjnej pełni, dzięki osobie Chrystusa. (z recenzji Ks. dra hab. Stanisław Witkowskiego MS)

Tom BiTh TNFS 6 ukazał się w koedycji z Wydawnictwem Naukowym UKSW i jest do nabycia w księgarni.

TOM 7:
DARIA LAURA GARGAŁA
NARRACJA O DZIAŁALNOŚCI ŚW. PAWŁA W FILIPII (DZ 16, 9-40) W ŚWIETLE STAROŻYTNEJ LITERATURY GRECKIEJ

Analiza narracji o działalności św. Pawła w Filippi (Dz 16,9-40) w świetle starożytnej literatury greckiej została przeprowadzona w kontekście podejścia badawczego zwanego mimesis criticism , opracowanego przez amerykańskiego profesora D. R. MacDonalda. Podejście to polega na badaniu młodszego tekstu przez pryzmat tekstu starszego (tzw. antetekstu) i ich analizie pod kątem zbieżności lub rozbieżności motywów, występujących w porównywanych tekstach. Omawiane podejście interpretacyjne obejmuje sześć kryteriów, określających stopień prawdopodobieństwa użycia przez twórcę antetekstu: dostępność (D), analogia (A), gęstość (G), kolejność (K), cecha charakterystyczna (C) oraz możliwość interpretacji (I). Zestawiając starożytne dzieła klasyczne z Dz 16,9-40, można dostrzec wiele zbieżności. Poddanie ich wnikliwej analizie przez pryzmat podejścia badawczego mimesis criticism doprowadziło autorkę do interesujących wniosków.

Tom BiTh TNFS 7 ukazał się w koedycji z Wydawnictwem Salezjańskim i jest do nabycia w księgarni www.wydsal.pl

TOM 8:
KATARZYNA SŁUGOCKA OP
PIERWSZY ŻYDOWSKI HELLENISTYCZNY HISTORYK EUPOLEMOS I JEGO KONCEPCJA HISTORIOGRAFII

Eupolemos, żydowski dziejopisarz hellenistyczny z II wieku przed Chr., jest postacią mało znaną, choć znaczącą dla historiografii. Dwa wieki później wspomina go Józef Flawiusz w Contra Apionem i Dawnych dziejach Izraela. Literacka spuścizna Eupolemosa zachowała się jedynie we fragmentach przekazanych w pismach Klemensa Aleksandryjskiego i Euzebiusza z Cezarei. ״ Swoim stylem uprawiania historiografii Eupolemos przewyższa Artapanosa, jeśli chodzi o metodę «konkurencyjnej historiografii». Wydaje się, że jeszcze ją udoskonalił” (K. Siwek, Żydowskie modele historiograficzno-egzegetyczne doby hellenistycznej w kontekście aktywności literackiej diaspory aleksandryjskiej, WST XXXI/3/2018, s. 21).

Niniejsza rozprawa doktorska s. mgr lic. Katarzyny Sługockiej zasługuje na uwagę i docenienie. W polskiej literaturze temat Eupolemosa i jego ujęcia historiografii nie doczekał się jak dotąd całościowego opracowania. Niniejsze studium wypełnia ten brak i stanowi ważny wkład w rozwój rodzimych nauk teologicznych i humanistycznych. […]

Z merytorycznego punktu widzenia przedstawiona do oceny rozprawa doktorska stanowi ogromnie interesującą i inspirującą próbę realizacji założeń badawczych. (z recenzji dr hab. Aleksandry Nalewaj – UWM Olsztyn)

Tom BiTh TNFS 8 ukazał się w koedycji z Wydawnictwem Salezjańskim i jest do nabycia w księgarni www.wydsal.pl

TOM 9:
ANDRZEJ KOSIŃSKI
JETRO – TEŚĆ MOJŻESZA WE WCZESNEJ TRADYCJI ŻYDOWSKIEJ I CHRZEŚCIJAŃSKIEJ

Z recenzji ks. prof. dra hab. Mirosława Wróbla:

Praca Andrzeja Kosińskiego zasługuje na uznanie. Autor z wielką determinacją poszukuje starożytnych źródeł odnoszących się do teścia Mojżesza i udostępnia je w języku polskim. Analizy komparatystyczne tekstów pochodzących z różnych tradycji są prowadzone na wysokim poziomie i z dużą precyzją. […] W wielu punktach praca ma charakter nowatorski i twórczy. Wyniki zawartych w niej analiz stanowią ważny wkład w badaniach nad tekstem biblijnym, nad przekładami Biblii oraz nad recepcją teścia Mojżesza w tradycjach – judaistycznej i chrześcijańskiej.

Książkę można nabyć w księgarni współwydawcy: wydsal.pl

TOM 10:
KS. ADRIAN MĘTEL
MOTYW DRZEWA (RDZ 3, 1-24) W APOKALIPTYCZNYCH PISMACH JUDAIZMU OKRESU DRUGIEJ ŚWIĄTYNI

Z recenzji ks. prof. dra hab. Henryka Drawnela:

 Autor dysertacji podjął się niełatwego metodologicznie zadania analizy reinterpretacji motywu drzewa obecnego w Rdz 3 przez literaturę apokaliptyczną okresu hellenistycznego i rzymskiego w starożytnym Izraelu. Jak powszechnie wiadomo, w wizjach dotyczących przyszłego sądu oraz nadchodzącego ostatecznego rozwiązania problemu zła w historii człowieka, literatura apokaliptyczna odwołuje się często do protologii pierwszych jedenastu rozdziałów Księgi Rodzaju. Stąd nieobcy jest jej również motyw drzewa poznania dobra i zła oraz drzewa życia, wprowadzony w narrację apokaliptyczno-mądrościową oraz zaadoptowany do własnych potrzeb przez autorów poszczególnych apokalips. Rozmach przedstawionej problematyki łączącej tekst Księgi Rodzaju z jego późniejszą recepcją oraz próba zastosowania metody intertekstualnej, obecnej już od dłuższego okresu wpolskiej biblistyce, stanowią niewątpliwy walor dysertacji.